Coraz więcej Polaków odwiedza żydowskie cmentarze podczas chrześcijańskiej uroczystości Wszystkich Świętych. Zapalają znicze, kładą kamyki.

Apelowali o to między innymi twórcy facebookowego profilu JewishPlock: „W tym szczególnym dla nas czasie pamiętajmy o zmarłych, których nikt już nie wspomina, którzy czasami nie mają już swoich grobów. Zaznaczmy swoją pamięć o naszych dawnych żydowskich sąsiadach, zróbmy to dla nich i dla ich nielicznych bliskich, którzy z racji odległości nie są w stanie odwiedzić nekropolii”.

Uczniowie z Dąbrowy Białostockiej przyszli na cmentarz 29 października, w 77. rocznicę eksterminacji miejscowej społeczności żydowskiej. W ramach projektów Szkoła Dialogu i „Odczytywanie popiołów – śladami dąbrowskich Żydów” ci młodzi ludzie przeprowadzili prace porządkowe, a na murze wypisali wybrane nazwiska ofiar Zagłady.

Na cmentarzu żydowskim w Warszawie, fot. Renata Zawadzka-Ben Dor

1 listopada odwiedzano cmentarze żydowskie m.in. w Ciechocinku, Górze Kalwarii, Grodzisku Mazowieckim, Izbicy Kujawskiej, Janowie Lubelskim, Krościenku nad Dunajcem, Nowym Sączu (gdzie znicze zapalono także na najstarszym cmentarzu, którego naziemne ślady uległy zatarciu), Ostrowcu Świętokrzyskim, Płocku, Poznaniu, Sopocie, Warszawie-Radości, Wieluniu, Wyszogrodzie. Jak poinformował Marian Skwara, na cmentarz w Pruszkowie przyszło około 50 osób.

Katechetka Urszula Antosz-Rekucka wraz z osobami zaangażowanymi w projekt „Sztetl Mszana Dolna” pojawiła się nie tylko na cmentarzu, ale również przy dwóch zbiorowych grobach Żydów zamordowanych na terenie miasta. Jeden z nich odwiedzili także uczniowie Szkoły Podstawowej nr 1 oraz przedszkolaki.

Świeczki zapłonęły w Starowoli koło Parysowa, w ohelu cadyka Jehoszuy Aszera Rabinowicza oraz członków jego rodziny.

Dziesiątki osób zawitały na cmentarze żydowskie w Warszawie, na których zorganizowano oprowadzanie po najciekawszych miejscach. Na cmentarzu przy ul. Okopowej odbyła się coroczna kwesta. Pieniądze na konserwację nagrobków zbierali m.in. ks. Wojciech Lemański, Hanna Szmalenberg i Dawid Szurmiej. Również gmina wrocławska zaprosiła mieszkańców miasta do odwiedzania cmentarza przy ul. Lotniczej.

W Warcie członkowie Stowarzyszenia im. Ireneusza Ślipka na Rzecz Dialogu Polsko-Żydowskiego wspólnie z harcerzami kwestowali przed cmentarzem katolickim, prosząc o datki na utrzymanie cmentarza żydowskiego. Udało się im zebrać ponad 2300 zł.

Rosnące zainteresowanie Polaków cmentarzami żydowskimi cieszy Michaela Traisona, prawnika i filantropa, inicjatora nagrody dla osób zaangażowanych w ochronę dziedzictwa żydowskiego: „To jest Polska jaką znam i kocham” – napisał.

Nie zmienia to jednak faktu, że wiele zniszczonych cmentarzy wciąż nie funkcjonuje w świadomości lokalnych społeczności. Przypomniał o tym Meir Bulka z izraelskiej organizacji J-nerations, publikując 1 listopada zdjęcia cmentarzy przekształconych na boiska, baseny czy osiedla mieszkaniowe i prowokacyjnie pytając: „Czy Polacy zapalili świece na tych cmentarzach?”.

Krzysztof Bielawski