FORUM DIALOGU - stypendium na działania lokalne
DĄBROWAk/GRODNA/ GRODZIEŃSKA/BIAŁOSTOCKA
| 1. | Rok osiedlenia się Żydów: | Pierwsze wzmianki o Żydach mieszkających w
Dąbrowie pochodzą z XVII wieku. |
| 2. | Początki gminy: | Niewiele mamy
informacji o Żydach w Dąbrowie z 2. połowy XVII wieku. Być
może ich liczba wzrosła na tyle, by założyć
oddzielną żydowską gminę wyznaniową będącą zapewne, podobnie jak inne okoliczne gminy,
przykahałkiem pobliskiego kahału grodzieńskiego. W 1713 r.
król August II wydał przywilej na targi i
jarmarki dla Dąbrowy. W dokumencie
stwierdzono, że w Dąbrowie istniała już szkoła żydowska
oraz bóżnica, łaźnia i cmentarz, czyli wszystkie elementy konieczne dla
posiadania własnej gminy wyznaniowej. |
| 3. | Gdzie w mieście znajdowała się główna dzielnica żydowska?
| Wyznawcy religii mojżeszowej koncentrowali się wokół rynku. Żydowskie domy, sklepy, zakłady
rzemieślnicze, piekarnie stanowiły większość w rejonie
głównych ulic miasta. |
| 4. | Rabini: | 1.
Jechieliel/Yechiel Michael Ołan/ Oljan ok. 1870 r. 2. Menachem
Mendel - budowniczy synagogi ok. 1874 r. 3. Benjamin
Pomeranz - lata 90. XIX w. i początek XX w. 4. Mosze/
Mojżesz Gerszon Mowszowicz (1854 -1932); rabin w latach 1910 - 1932 5. Chaim Dawid
Katz (zięć rabina M. G. Mowszowicza) ostatni rabin dąbrowskiej gminy, zginął w Treblince
(1942 r.).
|
| 5. | Liczba Żydów do 1939
r. – procentowe odniesienie do populacji: | 1799 r.
liczba ludności żydowskiej: 283; 1807 r. liczba ludności żydowskiej:
481; 1847 r. Dąbrowski Okręg Bóżniczy liczył 966 Żydów; 1897 r. Żydzi (1499) stanowili ponad 75% mieszkańców miasteczka; 1904 r. 78,2% ogółu mieszkańców
Dąbrowy; 1921 r. 3014 mieszkańców, w tym 1218 Żydów,
40,41%; 1939 r. 2350 Żydów, nie ma danych ogółu
mieszkańców |
| 6. | Holocaust: | Niemcy wkroczyli do Dąbrowy we
wrześniu 1939 r., ale po dwóch tygodniach wycofali się i władzę przejęli Sowieci. Wraz z początkiem
operacji „Barbarossa” Niemcy pojawili się ponownie w Dąbrowie pod koniec czerwca 1941 r. Już w pierwszych dniach okupacji
oskarżyli kilku młodych Polaków i
Żydów o zamordowanie niemieckiego oficera. W odwecie spalili miasto. Getto zostało utworzone najprawdopodobniej we wrześniu 1941 r. (budynek kina). W maju 1942 r. część Żydów
przesiedlono do getta w Suchowoli. 2 listopada 1942
r. zlikwidowano
dąbrowskie getto. Żydzi trafili do obozu przejściowego w Kiełbasinie k/Grodna. Następnie dąbrowscy Żydzi zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince (grudzień 1942 r.) i zabici. |
Dąbrowa near Grodno/
DąbrowaGrodzieńska/ Dąbrowa Białostocka
Year in which
firstJews settled in Dąbrowa Białostocka.
Jews living in
DąbrowaBiałostocka are mentioned for the first time in XVII century.
The beginning of the
Jewish community:
We have very limited
informationabout the Jews in Dąbrowa Białostocka in the 2nd half of the XVII century.Probably the
population grew allowing to set up a small kahal, which would beindependent of the nearby Grodno
kahal. In 1713 the King August II issued aprivilege to Dąbrowa allowing the town to organise markets
and fairs. Thedocument mentions that in Dąbrowa there is a synagogue, Jewish school, mikvaand
cemetery so all the elements needed for an independent
Jewishcommunity.
3 Which part of the
city waspredominantly Jewish?
Jewish inhabitants
lived aroundthe market square. Majority of the houses, shops, bakeries and small workshopsin the
main streets belonged to Jews.
4
Rabbis:
Yechiel Michael Olaf
Oljan around1870.
Menachem Mendel
founder of thesynagogue around 1874.
Benjamin Pomeranz
end of XIXbeginning of XX century.
Moshe Gershon
Movsovich(1854-1932); rabbi between 1910-1932.
Chaim David Katz
(son-in-law ofM.G.Movsovich), the last rabbi of the Jewish community in Dąbrowa who perishedin
Treblinka in 1942.
The size of the
Jewish populationuntil 1939:
1799 Jewish
population: 283
1804 Jewish
population: 481
1847 Dąbrowa
Synagogue Communityconsists of 966 Jews.
1897 Jews (1499)
make up 75 % ofthe total population of the town.
1904 78,2 % of the
population isJewish.
1921 Dąbrowa
consists of 3014inhabitants of which 1218 are Jewish (40,41 %).
1939 In Dąbrowa
there are 2350Jewish inhabitants (there is no data about the total population of
thetown)
Holocaust
Germans invaded
Dąbrowa inSeptember 1939 but after two weeks withdrew (according to Ribbentrop-Molotovpact) and
Soviets took over the control of the city. In 1941 Germans initiatedthe “Barbarossa” operation and
invaded the Soviet Union as a result Dąbrowa wastaken over by the Germans for the second time at the
end of June 1941. Duringfirst days of the German occupation couple of young Jews and Poles were
accusedof killing a German officer. In revenge Germans burnt down the town. Ghetto wasset up in
September 1941 (it was situated in the cinema building). In May 1942part of the Jewish population of
Dąbrowa was sent to ghetto inSuchowola. On the 2nd of November 1942 the ghetto in Dąbrowa
wasliquidated. Jews from Dąbrowa were sent to the transition camp in Kiełbasinonear Grodno. Later on
in December 1943 Jews from Dąbrowa were sent to the deathcamp in Treblinka where they perished.
Tłumaczyła: Elżbieta Smoleńska
