FORUM DIALOGU - stypendium na działania lokalne

Powstanie strony internetowej daje ogromne możliwości prezentowania i pozyskiwania informacji na temat żydowskiej społeczności Dąbrowy. Będzie swoistym kompendium wiedzy, zbiorem dostępnych źródeł, zdjęć,nagrań itp. W ten sposób zostanie utrwalona pamięć o Żydach, ale również stworzone miejsce prezentowania żyjących potomków. Wirtualny spacer czy mapa przedwojennej Dąbrowy, zdjęcia pozwolą lepiej poznać historię miasta i jego żydowskich mieszkańców. Liczę na to, że poprzez stronę uda się nawiązać kontakty z kolejnymi potomkami żydowskich rodzin.

The creation of the website gives enormous opportunities to present and obtain information on the Jewish community of Dąbrowa. It will be a peculiar compendium of knowledge, a collection of available sources, photos, recordings, etc. In this way, the memory of Jews will be preserved, but also a place to present living descendants will be created. A virtual walk or a map of pre-war Dąbrowa, photos will let you learn more about the history of the city and its Jewish inhabitants. I hope that through the website it will be possible to establish contacts with other of Jewish families.

DĄBROWAk/GRODNA/ GRODZIEŃSKA/BIAŁOSTOCKA

1.	Rok osiedlenia się Żydów:	Pierwsze wzmianki o Żydach mieszkających w Dąbrowie pochodzą z XVII wieku.
2.	Początki gminy:	Niewiele mamy informacji o Żydach w Dąbrowie z 2. połowy XVII wieku. Być może ich liczba wzrosła na tyle, by założyć oddzielną żydowską gminę wyznaniową będącą zapewne, podobnie jak inne okoliczne gminy, przykahałkiem pobliskiego kahału grodzieńskiego. W 1713 r. król August II wydał przywilej na targi i jarmarki dla Dąbrowy. W dokumencie stwierdzono, że w Dąbrowie istniała już szkoła żydowska oraz bóżnica, łaźnia i cmentarz, czyli wszystkie elementy konieczne dla posiadania własnej gminy wyznaniowej.
3.	Gdzie w mieście znajdowała się główna dzielnica żydowska?	Wyznawcy religii mojżeszowej koncentrowali się wokół rynku. Żydowskie domy, sklepy, zakłady rzemieślnicze, piekarnie stanowiły większość w rejonie głównych ulic miasta.
4.	Rabini:	1. Jechieliel/Yechiel Michael Ołan/ Oljan ok. 1870 r. 2. Menachem Mendel - budowniczy synagogi ok. 1874 r. 3. Benjamin Pomeranz - lata 90. XIX w. i początek XX w. 4. Mosze/ Mojżesz Gerszon Mowszowicz (1854 -1932); rabin w latach 1910 - 1932 5. Chaim Dawid Katz (zięć rabina M. G. Mowszowicza) ostatni rabin dąbrowskiej gminy, zginął w Treblince (1942 r.).
5.	Liczba Żydów do 1939 r. – procentowe odniesienie do populacji:	1799 r. liczba ludności żydowskiej: 283; 1807 r. liczba ludności żydowskiej: 481; 1847 r. Dąbrowski Okręg Bóżniczy liczył 966 Żydów; 1897 r. Żydzi (1499) stanowili ponad 75% mieszkańców miasteczka; 1904 r. 78,2% ogółu mieszkańców Dąbrowy; 1921 r. 3014 mieszkańców, w tym 1218 Żydów, 40,41%; 1939 r. 2350 Żydów, nie ma danych ogółu mieszkańców
6.	Holocaust:	Niemcy wkroczyli do Dąbrowy we wrześniu 1939 r., ale po dwóch tygodniach wycofali się i władzę przejęli Sowieci. Wraz z początkiem operacji „Barbarossa” Niemcy pojawili się ponownie w Dąbrowie pod koniec czerwca 1941 r. Już w pierwszych dniach okupacji oskarżyli kilku młodych Polaków i Żydów o zamordowanie niemieckiego oficera. W odwecie spalili miasto. Getto zostało utworzone najprawdopodobniej we wrześniu 1941 r. (budynek kina). W maju 1942 r. część Żydów przesiedlono do getta w Suchowoli. 2 listopada 1942 r. zlikwidowano dąbrowskie getto. Żydzi trafili do obozu przejściowego w Kiełbasinie k/Grodna. Następnie dąbrowscy Żydzi zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince (grudzień 1942 r.) i zabici.

http://b11484.appspot.com/mainecat.maine.edu:80/record=b14800626~S0

https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/d/1040-dabrowa-bialostocka/99-historia-spolecznosci/137224-historia-spolecznosci

Dąbrowa Białostocka (aka Dąbrowa Grodzieńska), [w:] Encyclopedia of Camps and Ghettos 1939–1945, vol. II, Ghettos in German-Occupied Eastern Europe, red. P. Megargee, M. Dean, Bloomington 2012, s. 880.

Dąbrowa near Grodno/ DąbrowaGrodzieńska/ Dąbrowa Białostocka

Year in which firstJews settled in Dąbrowa Białostocka.

Jews living in DąbrowaBiałostocka are mentioned for the first time in XVII century.

The beginning of the Jewish community:

We have very limited informationabout the Jews in Dąbrowa Białostocka in the 2nd half of the XVII century.Probably the population grew allowing to set up a small kahal, which would beindependent of the nearby Grodno kahal. In 1713 the King August II issued aprivilege to Dąbrowa allowing the town to organise markets and fairs. Thedocument mentions that in Dąbrowa there is a synagogue, Jewish school, mikvaand cemetery so all the elements needed for an independent Jewishcommunity.

3 Which part of the city waspredominantly Jewish?

Jewish inhabitants lived aroundthe market square. Majority of the houses, shops, bakeries and small workshopsin the main streets belonged to Jews.

4 Rabbis:

Yechiel Michael Olaf Oljan around1870.

Menachem Mendel founder of thesynagogue around 1874.

Benjamin Pomeranz end of XIXbeginning of XX century.

Moshe Gershon Movsovich(1854-1932); rabbi between 1910-1932.

Chaim David Katz (son-in-law ofM.G.Movsovich), the last rabbi of the Jewish community in Dąbrowa who perishedin Treblinka in 1942.

The size of the Jewish populationuntil 1939:

1799 Jewish population: 283

1804 Jewish population: 481

1847 Dąbrowa Synagogue Communityconsists of 966 Jews.

1897 Jews (1499) make up 75 % ofthe total population of the town.

1904 78,2 % of the population isJewish.

1921 Dąbrowa consists of 3014inhabitants of which 1218 are Jewish (40,41 %).

1939 In Dąbrowa there are 2350Jewish inhabitants (there is no data about the total population of thetown)

Holocaust

Germans invaded Dąbrowa inSeptember 1939 but after two weeks withdrew (according to Ribbentrop-Molotovpact) and Soviets took over the control of the city. In 1941 Germans initiatedthe “Barbarossa” operation and invaded the Soviet Union as a result Dąbrowa wastaken over by the Germans for the second time at the end of June 1941. Duringfirst days of the German occupation couple of young Jews and Poles were accusedof killing a German officer. In revenge Germans burnt down the town. Ghetto wasset up in September 1941 (it was situated in the cinema building). In May 1942part of the Jewish population of Dąbrowa was sent to ghetto inSuchowola. On the 2nd of November 1942 the ghetto in Dąbrowa wasliquidated. Jews from Dąbrowa were sent to the transition camp in Kiełbasinonear Grodno. Later on in December 1943 Jews from Dąbrowa were sent to the deathcamp in Treblinka where they perished. Tłumaczyła: Elżbieta Smoleńska