FORUM DIALOGU - stypendium na działania lokalne
DĄBROWAk/GRODNA/ GRODZIEŃSKA/BIAŁOSTOCKA
| 1. | Rok osiedlenia się Żydów: | Pierwsze wzmianki o Żydach mieszkających w
Dąbrowie pochodzą z początku XVII wieku. |
| 2. | Początki gminy: | Niewiele mamy
informacji o Żydach w Dąbrowie z 2. połowy XVII wieku. Być
może ich liczba wzrosła na tyle, by założyć
oddzielną żydowską gminę wyznaniową będącą zapewne, podobnie jak inne okoliczne gminy,
przykahałkiem pobliskiego kahału grodzieńskiego. W 1713 r.
król August II wydał przywilej na targi i
jarmarki dla Dąbrowy. W dokumencie
stwierdzono, że w Dąbrowie istniała już szkoła żydowska
oraz bóżnica, łaźnia i cmentarz, czyli wszystkie elementy konieczne dla
posiadania własnej gminy wyznaniowej. |
| 3. | Gdzie w mieście znajdowała się główna dzielnica żydowska?
| Wyznawcy religii mojżeszowej koncentrowali się wokół rynku. Żydowskie domy, sklepy, zakłady
rzemieślnicze, piekarnie stanowiły większość w rejonie
głównych ulic miasta. |
| 4. | Rabini: | 1.
Jechieliel/Yechiel Michael Ołan/ Oljan ok. 1870 r. 2. Menachem
Mendel - budowniczy synagogi ok. 1874 r. 3. Benjamin
Pomeranz - lata 90. XIX w. i początek XX w. 4. Mosze/
Mojżesz Gerszon Mowszowicz (1854 -1932); rabin w latach 1910 - 1932 5. Chaim Dawid
Katz (zięć rabina M. G. Mowszowicza) ostatni rabin dąbrowskiej gminy, zginął w Treblince
(1942 r.).
|
| 5. | Liczba Żydów do 1939
r. – procentowe odniesienie do populacji: | 1799 r.
liczba ludności żydowskiej: 283; 1807 r. liczba ludności żydowskiej:
481; 1847 r. Dąbrowski Okręg Bóżniczy liczył 966 Żydów; 1897 r. Żydzi (1499) stanowili ponad 75% mieszkańców miasteczka; 1904 r. 78,2% ogółu mieszkańców
Dąbrowy; 1921 r. 3014 mieszkańców, w tym 1218 Żydów,
40,41%; 1939 r. 2350 Żydów, nie ma danych ogółu
mieszkańców |
| 6. | Holocaust: | Niemcy wkroczyli do Dąbrowy we
wrześniu 1939 r., ale po dwóch tygodniach wycofali się i władzę przejęli Sowieci. Wraz z początkiem
operacji „Barbarossa” Niemcy pojawili się ponownie w Dąbrowie pod koniec czerwca 1941 r. Już w pierwszych dniach okupacji
oskarżyli kilku młodych Polaków i
Żydów o zamordowanie niemieckiego oficera. W odwecie spalili miasto. Getto zostało utworzone najprawdopodobniej we wrześniu 1941 r. (budynek kina). W maju 1942 r. część Żydów
przesiedlono do getta w Suchowoli. 2 listopada 1942
r. zlikwidowano
dąbrowskie getto. Żydzi trafili do obozu przejściowego w Kiełbasinie k/Grodna. Następnie dąbrowscy Żydzi zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince (grudzień 1942 r.) i zabici. |
Dąbrowa near Grodno/ Dąbrowa
Grodzieńska/ Dąbrowa Białostocka
Year in which first
Jews settled in Dąbrowa Białostocka.
Jews living in Dąbrowa
Białostocka are mentioned for the first time in XVII century.
The beginning of the Jewish community:
We have very limited information
about the Jews in Dąbrowa Białostocka in the 2nd half of the XVII century.
Probably the population grew allowing to set up a small kahal, which would be
independent of the nearby Grodno kahal. In 1713 the King August II issued a
privilege to Dąbrowa allowing the town to organise markets and fairs. The
document mentions that in Dąbrowa there is a synagogue, Jewish school, mikva
and cemetery so all the elements needed for an independent Jewish
community.
3 Which part of the city was
predominantly Jewish?
Jewish inhabitants lived around
the market square. Majority of the houses, shops, bakeries and small workshops
in the main streets belonged to Jews.
4 Rabbis:
Yechiel Michael Olaf Oljan around
1870.
Menachem Mendel founder of the
synagogue around 1874.
Benjamin Pomeranz end of XIX
beginning of XX century.
Moshe Gershon Movsovich
(1854-1932); rabbi between 1910-1932.
Chaim David Katz (son-in-law of
M.G.Movsovich), the last rabbi of the Jewish community in Dąbrowa who perished
in Treblinka in 1942.
The size of the Jewish population
until 1939:
1799 Jewish population: 283
1804 Jewish population: 481
1847 Dąbrowa Synagogue Community
consists of 966 Jews.
1897 Jews (1499) make up 75 % of
the total population of the town.
1904 78,2 % of the population is
Jewish.
1921 Dąbrowa consists of 3014
inhabitants of which 1218 are Jewish (40,41 %).
1939 In Dąbrowa there are 2350
Jewish inhabitants (there is no data about the total population of the
town)
Holocaust
Germans invaded Dąbrowa in
September 1939 but after two weeks withdrew (according to Ribbentrop-Molotov
pact) and Soviets took over the control of the city. In 1941 Germans initiated
the “Barbarossa” operation and invaded the Soviet Union as a result Dąbrowa was
taken over by the Germans for the second time at the end of June 1941. During
first days of the German occupation couple of young Jews and Poles were accused
of killing a German officer. In revenge Germans burnt down the town. Ghetto was
set up in September 1941 (it was situated in the cinema building). In May 1942
part of the Jewish population of Dąbrowa was sent to ghetto in
Suchowola. On the 2nd of November 1942 the ghetto in Dąbrowa was
liquidated. Jews from Dąbrowa were sent to the transition camp in Kiełbasino
near Grodno. Later on in December 1943 Jews from Dąbrowa were sent to the death
camp in Treblinka where they perished. Tłumaczyła: Elżbieta Smoleńska
