DĄBROWA DZIŚ
W poszukiwaniu amnezji/ In Search of Amnesia to projekt dokumentalny przyglądający się żydowskiej historii w południowo-wschodniej Polsce i północno-zachodniej Ukrainie. Projekt dotyczy pamięci; w szczególności dotyczy tego, jak pamięć żydowska jest przechowywana w miejscach, które doznały okrucieństwa i ogromnej straty. Tytuł tego projektu odnosi się do stanu traumy: amnezja odnosi się do wypartych wspomnień, poszukiwanie amnezji jest jak proces nierozerwalnie wciąganego w to głębokie poczucie straty, a jednocześnie niemożność pełnego powrotu do miejsca pierwotnej traumy . Obrazy, które przedstawiam, zajmują tę psychologiczną przestrzeń: przepychanie między grozą a chęcią sprostowania historii.
Chociaż Holokaust zbliża się wielkimi
krokami, rzucając swój cień wprzód i w tył, nie chodzi tu konkretnie o Zagładę. W Polsce i na
Ukrainie istnieje bogata narracja historyczna o żywej kulturze żydowskiej, która rozwinęła się
na terenie Galicji, Wołynia, Podola i Kijowa. Były one dawniej częścią Cesarstwa Habsburgów w Austrii,
regionu położonego między Polską a Imperium Rosyjskim oraz strefy osiedlenia, regionu rozciągającego
się od Morza Bałtyckiego do Morza Czarnego. Regiony te przez wieki były rajem dla judaizmu i
centrum europejskiego osadnictwa żydowskiego. W polskich i ukraińskich miastach, miasteczkach i wsiach
znajdowała się niegdyś liczna ludność żydowska zajmująca się handlem i polityką; sztetle były
wytworem handlu żydowskiego, promowanego i opodatkowanego przez polską szlachtę. W tej narracji kryją
się narodziny chasydyzmu, duchowa reforma tradycji ortodoksyjnej i powstanie haskali, żydowskiego
oświecenia, intelektualnej reformy tradycji żydowskiej. Zostało to zniszczone podczas II wojny
światowej przez niemiecką politykę i działania mające na celu rozwiązanie „problemu żydowskiego” i
utorowanie drogi niemieckiemu Volkowi. Dziś trudno odnaleźć ślady tych niegdyś prężnych społeczności w
małych miasteczkach i wsiach, w których Żydzi stanowili duży procent ludności. Dlatego ten projekt
stara się znaleźć ślady tej narracji różnymi metodami: szukając pozostałości po tych niegdyś
tętniących życiem społecznościach w postaci wciąż istniejących synagog i beit midraszu,
często opuszczonych lub przerobionych; poprzez poszukiwanie fizycznych obiektów, relikwii,
przechowywanych w muzeach lub sprzedawanych jako drobiazgi turystyczne oraz spotykając się z różnymi
kustoszami pamięci: historykami, konserwatorami, archiwistami, archeologami sądowymi, przewodnikami
wycieczek, artystami i naukowcami.